اولین مدارس دولتی اردبیل

هیئت نشر معارف:

هیئت نشر معارف اردبیل در سال 1289 خورشیدی با شرکت آقایان آخوند زاده ، غلام غلامین، عباس محسنی سید یوسف معاون، حسین قلی کاظمی، عبدالعظیم واهب زاده و یوسف ضیاء ( دلخون) تشکیل شد.

در این هنگام مظفرالدین شاه قاجار صرفاً برای سرکوب آزادی خواهان مجلل السلطان را به حکومت اردبیل منصوب کرد. او اعضای هیئت معارف اردبیل را به اتهام با بیگیری دستگیر و زندانی کرد و در عمل فعالیت این گروه هم تعطیل شد.

مدارس دولتی اردبیل بعد از تاسیس اداره ی معارف

دبستان احمدیه ← نمره یک ← سنایی

در سال 1296 خورشیدی با حمایت دکتر امیراعلم الملک رئیس معارف استان آذربایجان شرقی، اولین مدرسه‌ی دولتی اردبیل با مدیریت یکی از آزادی خواهان عصر مشروطه به نام «میرزا فضل الله خان» که بعدها به میرزا فضل الله سلیمی معروف شد، دایر گردید. در ابتدا این مدرسه با وجوهات حاصل از اخذ عوارض کالاهای وارداتی و صادراتی اداره می شد وقتی که جنگ جهانی اول بازرگانی را با رکود مواجه کرد عوارض واردات و صادرات کفاف هزینه های مدرسه را نمی نمود. گروهی که با نام هیئت معارف اردبیل متشکل شده بوند با موافقت بازرگانان محلی و موافقت نقی خان رشید الملک حاکم اردبیل و رئیس مالیه ی وقت عوارضی را تصویب کردند تا مخارج مدرسه را تأمین نمایند. از هر لنگه مال التجاره که از گمرک آستارا وارد می شد دوشاهی و از هر مسافر یک قران و از هر چهار پایی که در میدان دوّاب به فروش می رفت مبلغی اندک به عنوان عوارض اخذ می کردند و صرف امورات مدرسه می نمودند.

بعد از کودتای سال 1299 که نظامیان در امور کشوری دخالت می کردند برای مدرسه احمدیه و شخص رئیس فرهنگ افتخاری اردبیل، مرحوم قدس، نیز مزاحمت های بسیاری ایجاد شد

دستورات نابه‌جای «سرتیپ محمد حسن خان آیرم» فرمانده لشکر اردبیل و فشارها و هتاکی های بی مورد وی باعث شده بود که توده عوام مردم هم از چنین فرصتی استفاده کرده بارها به این مدرسه حمله و ساختمان آن را تخریب کنند و اثاثیه آن را آتش بزنند اما ایستادگی و درایت هیئت معارف اردبیل و شخص مرحوم شیخ الاسلام محمد قدس باعث ادامه درس و تحصیل و مدرسه در اردبیل شد. در سال 1301 نام مدرسه احمدیه به مدرسه نمره و سرانجام در سال 1312 به دبستان سنایی تغییر یافت.

در سال 1301 خورشیدی دوره ی متوسطه هم در آن مدرسه ایجاد شد و تا سال 1315 ادامه یافت در این سالها که بنای دبیرستان صفوی به اتمام رسیده بود دانش آموزان دوره ی متوسطه به آن مدرسه منتقل شدند.

دبیرستان سنایی سال ها در مقطع ابتدایی به فعالیت خود ادامه داد. سرانجام در سال 1375 با تبانی هیئت امنای دبیرستان جعفری اسلامی و رئیس آموزش و پرورش ناحیه 2 وقت شبانه تخریب و و به محدوده‌ی دبیرستان جعفری اسلامی ملحق شد.

دبستان دولتی انوری

قدیمی ترین مدرسه ی دولتی اردبیل که از زمان تاسیس، بدون وقفه همواره به فعالیت آموزشی مشغول بوده دبستان انوری است. این مدرسه در سال 1303 هجری شمسی با نام دبستان نمره 3 با همت و پایمردی مرحوم شیخ الاسلام محمد قدس در یک خانه ی استیجاری در محله ی اونچی میدان تاسیس شد. در سال 1330/10/14 آقای احد وهاب زاده نماینده ی مردم اردبیل در مجلس شورای ملی عمارتی را با شماره ی ثبت 3980 به مساحت تقریبی 850 متر مربع و با 9 اتاق در محله ی کلبعلی شاه ، کوچه ی هدی خریداری نموده به آموزش و پروش اردبیل هدیه کرد و در همان تاریخ در دفترخانه ی شماره 7 اردبیل با حضور آقایان حسن وهاب زاده ، حاج میرزا محمدعلی مناف زاده ، رحیم مبشری  به نام اداره فرهنگ اردبیل انتقال دادند. در این زمان مرحوم دکتر محمود حسابی در کابینه ی اول مرحوم دکتر مصدق وزیر فرهنگ بود که با شماره ی 31661/4105 به تاریخ 1330/1/20 از خدمات اجتماعی و فرهنگ دوستی آقای احد وهاب زاده تقدیر به عمل آورده است. بعد از اهدای عمارت فوق به آموزش و پرورش اردبیل شادروان احمد حبیب الله زاده رئیس فرهنگ وقت دستور انتقال مدرسه ی انوری را به آن ساختمان صادر کردند. این مدرسه در سال 1348 بازسازی شده است.

 

 

 

 

 

 

دبستان دخترانه مهستی بنات یا پوراندخت

اوّلین مدرسه ی دخترانه ی اردبیل در میان مخالفت شدید توده ی ناآگاه مردم بعد از کودتای سال 1299 به نام « دبستان مهستی بنات» تأسیس شد و فصل جدیدی را در تاریخ اجتماعی مردم اردبیل گشود.

راه اندازی مدرسه ی دخترانه ی در شرایط اجتماعی آن روز اردبیل بسیار دشوار بود بارها به این مدرسه حمله کردند و درصدد تخریب آن بر آمدند مرحوم صفوت دوّمین رئیس  آموزش و پرورش اردبیل می نویسد: «نخستین روزی که مسئول فرهنگ اردبیل شدم اطلاع دادند که مدیر دبستان دخترانه از ترس اهانت مردم به مدرسه نمی آید  و تعدادی از دانش آموزان هم ترک تحصیل کرده اند.»ظاهراً مرحوم صفوت مکان مدرسه را به جای امنی منتقل می کند وقتی مردم احساس امنیت بیشتری می کنند دانش آموزان مدرسه به بیش از پنج برابر افزایش می یابد. در سال 1316 خورشیدی مقطع متوسطه به آن اضافه می شود و نام آن به دبیرستان «پوراندخت» تغییرمی یابد. این دبیرستان تا سال 1358 در محل شهید گاه با همین نام به خدمات آموزشی ادامه داد و سرانجام نام آن به دبیرستان سمیه تغییر یافت.

 

 

 

دبیرستان صفوی

این دبیرستان بر روی گورستان متروکه و قدیمی « تاوار قاپوسی» در محله ی «شاه باغی» اردبیل و در فاصله ی سال های 1315 تا 1317 احداث شده است. مساحت محوطه ی این دبیرستان 11876 متر مربع است. معماران آلمانی این بنا را در 7076 مترمربع زیر بنا طراحی کرده اند و ساختمان مشابه آن هم در تبریز  و در محله ی سید حمزه ( کنار قاری کورپوسی) که بعدها به میدان دانش سرا معروف شد با نام ساختمان دانش سرای پسران تبریز احداث شده بود . بنای ساختمان دبیرستان صفوی تقریباً هم زمان با احداث خیابان اصلی شهر است. ازاره ی بنا سنگی است و بدنه ی آن را آجر تشکیل داده است. دور پنجره ی آن قاب بندی آجری دارد و درون این قاب بندی ها پنجره های چوبی دو لنگه  قرار داده شده است. راه پله ی ارتباطی آن با طبقه ی فوقانی، مقابل درب ورودی مدرسه قرار دارد. اشعاری با کاشی کاری های معرق در طرفین دیوار پله ها و در سر در ورودی و سالن آمفی تئاتر نصب شده است. طرح بنا شکل عقابی را دارد که بال های خود را باز کرده است .

دبیرستان صفوی در سال 1317 افتتاح شد. دانش آموزان مدرسه ی متوسطه ای را که ضمیمه ی دبستان سنایی بود به این مکان منتقل کردند. آقای یوسف بهجت خامه‌یار به عنوان اوّلین مدیر دبیرستان صفوی منصوب شد و سال ها بعد آقای ناصر غفارزادگان این مسئولیت را به عهده داشتند مرحوم آقای اسماعیل دیباج قبل از آن که به سمت رئیس فرهنگ اردبیل منصوب شود ناظر اداره ی معارف استان آذربایجان شرقی برای احداث این بنا بود. ایشان در جزوه کوچکی که با نام تاریخچه ی فرهنگ اردبیل در تبریز و در سال 1328 چاپ کرده ،آورده است که برای ساخت دبیرستان صفوی نود وپنج هزار تومان هزینه شد که سی هزار تومان آن از محل عواید موقوفات شیخ صفی الدین اردبیلی وبقیه از بودجه ی مصوب دولت تأمین گردید.ملک الشعرا بهار شعر زیر را به عنوان ماده ی تاریخ احداث  این دبیرستان سروده است:

از صفای شیخ چون شد ختم این بنای عالی                هم به نام نامی آل صفی آمد مسمّا

زد رقم کلک بهار از بهر تاریخ بنایش                     «باد دایم اردبیل از این دبیرستان مصفی»

که با حساب حروف ابجد 1317 می شود

عکس های مربوط به دبیران دبیرستان صفوی:

 

مدرسه ی میرزا عبدالحمید آموزگار

در سال 1328 خورشیدی با همت مرحوم اسماعیل دیباج  ،رئیس فرهنگ ،به پاس خدمات مؤثر مرحوم میرزا عبدالحمید آموزگار مدرسه ای در یک خانه ی استیجاری در کوچه ی سرتیپ آباد به نام آن مرد شریف تأسیس شد. در سال های بعد این مدرسه به کوچه های ابراهیم آباد ،گازران ،اربابی ،کوچه ی مسجد کبود(ملاباغی)منتقل شد وسرانجام در سال 27/7/1346 خورشیدی به ساختمان دائمی خود نقل مکان کرد.زمین این مدرسه 5/2177 متر مربع است ومحل آن قبلا ً قبرستان متروکه ی «دیک باشی» بوده است که شهرداری وقت از محل پنج درصد سهم فرهنگ از عوارض شهرداری به اداره ی فرهنگ ،واگذار کرده بود.این مدرسه ابتدا یک مدرسه ی دخترانه بود اما در سال 1330 به بعد به مدرسه ی پسرانه تبدیل شد.در سال 1390 ساختمان قدیمی آن بازسازی شد،متأسفانه به جای تابلوی کامل آن که مدرسه ی «میرزا عبدالحمید آموزگار» بود تابلوی «دبیرستان نمونه دولتی آموزگار » نصب ونام کوچک آن مرحوم عملا ً حذف شده است.

مدیران مدرسه ی میرزا عبدالحمید آموزگار از سال تأسیس افراد زیر بوده اند.

ردیف	نام نام خانوادگی	شروع  فعالیت	پایان فعالیت
1	ابوالفضل صنمی	5/8/1328	23/12/1328
2	حسن ناحومی	24/12/1328	22/6/1329
3	رفعت سلیم النفس	23/6/1329	10/8/1329
4	اولیا ناظمی	11/8/1329	28/9/1329
5	دل آراء مبصر	29/9/1329	14/4/1330
6	مرضیه مجتهدی زینال	11/9/1330	31/6/1331
7	نعمت الله صفایی	21/7/1331	11/7/1332
8	سید مجتبی دریا دل	12/7/1332	10/6/1338
9	محی صفاپور	11/6/1338	7/7/1343
10	عزت ارسی	26/7/1343	16/6/1344
11	قدیر شهبازی	23/6/1344	8/6/1350
12	غلام رضا بهتری	22/8/1350	1/7/1360
13	ناصر شهریاری	1/7/1360	20/11/1363
14	رشید حسن زاده	31/2/1364	2/8/1373
15	منوچهر بقایی	2/8/1373	2/8/1374
16	خیام شعبانی	31/8/1374	31/6/1383

 

دبیرستان آذر آبادگان و مهرگان

دبیرستان آذر آبادگان ابتدا در محل زمین اهدایی خانواده ی سیدی در خیابان خرمشهر فعلی تاسیس شده بود و با مدیریت مرحوم آقای حاج عبدالله کاشانی اداره می شد سپس ساختمان نوسازی در محل قبرستان متروکه ی هفت تن احداث شد. دبیرستان آذرآبادگان به محل جدید خود منتقل شد و اداره ی آن به عهده ی آقای یوسف زرگری اصل که دانش آموخته ی رشته ی زبان و ادبیات فرانسه از دانشگاه تبریز بود سپرده شد و در مکان دبیرستان قدیم آذرآبادگان دبیرستانی به نام مهرگان در مقطع دوره ی اول متوسطه شکل گرفت و مرحوم آقای احمد محفوظی عهده دار اداره ی آن شد بعد ها که آقای یوسف زرگری اصل عهده دار مسئولیت های دیگری در آموزش و پرورش شد مرحوم آقای ابوالفضل آصف که انسانی وارسته ، موقر ، نجیب و از فرهنگیان علاقه مند به علم و تحصیل بود به مدیریت دبیرستان آذرآبادگان منصوب شد و سال ها با همت و جدیت بسیار زیادی آن را اداره می کرد.